Centrum Kultury Światowej im. Króla Abdula Aziza, powszechnie nazywane Ithra (z języka arabskiego: wzbogacenie) zostało otwarte przez Saudi Aramco w 2018 roku w okolicy pierwszego komercyjnego szybu wydobywczego w Arabii Saudyjskiej. W budynku o powierzchni 80 tysięcy metrów kwadratowych mieści się muzeum, biblioteka, kino, teatr i sale wystawowe. Ithra jest domem wielu arabskich wystaw, przedsięwzięć artystycznych i ważnych zasobów kulturowych. Za tą fascynującą, niecodziennie wyglądającą budowlą stoi również nietypowa historia.
Dzieje Ithry sięgają roku 1933, kiedy na podstawie porozumienia pomiędzy Arabią Saudyjską a firmą Standard Oil Company of California (SOCAL) rozpoczęto poszukiwania ropy naftowej na terenie Królestwa. Ustanowiono również spółkę California-Arabian Standard Oil Co. (CASOC), która później przekształciła się w Aramco. W pierwszych latach próby CASOC były w większości bezowocne. Gdy w 1938 SOCAL planował wycofać się z dalszej eksploracji Arabii Saudyjskiej, główny geolog spółki Max Steineke nalegał, aby dokończyć rozpoczęte odwierty w Ad-Dammam numer siedem. Siódemka zaczęła świetnie prosperować, wydobywano z niej ogromne ilości ropy. Później została nazwana szybem dobrobytu. Steineke uznawany jest dziś za ojca sukcesu Aramco, a gdyby nie jego wytrwałość i umiejętności, SOCAL najprawdopodobniej zrezygnowałby z poszukiwań czarnego złota w Królestwie. W latach czterdziestych, po sukcesie w Ad-Dammam, CASOC rozwijał się dynamicznie, jednocześnie zwiększając znaczenie geopolityczne Arabii Saudyjskiej. Wtedy również nastąpiła zmiana wizerunkowa i spółka przyjęła nazwę The Arabian American Oil Company (Aramco). W drugiej połowie lat 40. ubiegłego wieku Aramco zostało znaczącym dostawcą paliw kopalnych.
Szyb naftowy Ad-Dammam numer siedem porzucono w 1982. Szacuje się, że podczas 44 lat aktywności wydobyto tam 32 miliony baryłek ropy. W 2008 roku Aramco podczas obchodów 75-lecia swojej działalności ogłosiło projekt Ithry, która później stanęła w okolicach zamkniętego szybu. Nazwa ta nie jest przypadkowa, centrum kultury miało zostać miejscem pobudzającym ludzką ciekawość i kreatywność.
Do wykonania projektów budynku zakontraktowano norweską Snøhetta, odpowiadającą między innymi za znany egipski budynek Bibliotheca Alexandrina oraz operę w Oslo. Nordycy architekci w swoich planach zainspirowali się kształtami kamieni, sprawiając, że Ithra w interesujący sposób dopasowuje się do otaczającej ją pustyni. Centrum składa się z pięciu odmiennie wyglądających elementów. Pierwszym jest wieża o wysokości 110 metrów, trzy następne wyglądają jakeżace na ziemi kamienie. Ostatni segment pełniący rolę zwornika opiera się o dwie ściany budynku. Konstrukcja ta jest zainspirowana łukami rzymskimi, w których jest to element chroniący łuk przed zapadnięciem. Ithra zgodnie z tłumaczeniem twórców, ma symbolizować to, że kultura nie jest dziełem indywidualnym, a wynikiem myśli i pracy wielu osób.
Podczas ceremonii w 2010 roku w miejscu, gdzie znajdował się szyb Ad-Dammam wmurowano kamień węgielny informujący o powstającym w pobliżu centrum kultury. Budowa zaczęła się w sierpniu tego samego roku. Jeszcze przed końcem prac konstrukcyjnych Ithra rozpoczęła swoją działalność w ramach programu międzykulturowego pomiędzy Arabią Saudyjską a Stanami Zjednoczonymi. W latach 2013–2014 zorganizowano program Ithra Knowledge, podczas którego zaprezentowano przykładowe możliwości przyszłego centrum — wystawy, produkcje teatralne oraz warsztaty artystyczne. W trakcie trwania Ithra Knowledge powstające centrum odwiedziło aż dwa miliony osób.
Oficjalna inauguracja Centrum Kultury im. Króla Abdula Aziza odbyła się w czerwcu 2018 roku, dziesięć lat po pierwszym ogłoszeniu planów budowy. Ithra szybko stała się jednym z najbardziej wpływowych miejsc saudyjskiej kultury. Na terenie centrum znajdują się muzeum badające i zachowujące informacje o sztuce i kulturze islamu, teatr, jedno z nielicznych w regionie kin artystycznych oraz czteropiętrowa biblioteka z kolekcją 270 tysięcy książek w języku arabskim i angielskim.
W muzeum Ithra, na powierzchni sześciu tysięcy metrów kwadratowych, zebrano artefakty kultury islamskiej z minionych czternastu wieków — zarówno te z początków historii Półwyspu Arabskiego jak i dzieła sztuki współczesnej. W podziemnym archiwum można zobaczyć wystawę związaną z wydobyciem ropy w Arabii Saudyjskiej. Sale muzeum wyposażone są w interaktywne ekrany, dzięki którym można dowiedzieć się więcej o oglądanych eksponatach. Muzeum regularnie organizuje wykłady i programy edukacyjne.
W Ithrze działa jeden z najważniejszych w Arabii Saudyjskiej producentów filmowych — Ithra Film Production (IFP). Studio IFP zaczęło produkować etiudy w 2016 roku, jednak pierwszy większy sukces przyniósł mu w 2018 roku film australijskiego reżysera Andrew Lancastera i saudyjskiego scenarzysty Abdullaha Al-Eyafa „Joud” inspirowany dawną poezją arabską. Od tego czasu IFP wyprodukowało 23 filmy pełnometrażowe, które zaprezentowano na ponad 70 festiwalowych filmowych.
Ithra nie prezentuje jedynie sztuki arabskiej. W 2019 roku miała miejsce wystawa Edvard Munch: Landscapes of the Soul na, której pokazano dzieła norweskiego prekursora ekspresjonizmu, najbardziej znanego z obrazu „Krzyk” (1893) — w Ithrze znalazł się linoryt tego dzieła i 40 innych prac. Pokaz twórczości malarza odbył się we współpracy z Muzeum Muncha w Oslo, firmą Aker ASA i projektantami centrum Snøhetta. Jednocześnie Ithra zorganizowała warsztaty, podczas których można było poznać technikę, w jakiej tworzył artysta. W tym samym roku odbyła się również wystawa interaktywna dzieł van Gogha.
Prężnie w centrum kultury działa scena muzyki klasycznej. W grudniu zeszłego roku koncert w Ithrze razem ze znanym chińskim pianistą Lang Langiem zagrała renomowana polska Orkiestra Akademii Beethovenowskiej. Podczas wystąpienia z okazji stulecia wytwórni Disneya orkiestra akompaniowała Lang Langowi, grając aranżacje licznych ścieżek dźwiękowych z popularnych filmów animowanych takich jak „Król Lew” czy „Piękna i Bestia”.
Ithra to fascynujące miejsce, zarówno uczące o bogatej historii regionu, jak i promujące współczesną sztukę. Obiekt doceniają zarówno miejscowi jak i turyści — za wejście na wszystkie wystawy stałe nie trzeba płacić. Bilet na pokazy tymczasowe kosztuje (w przeliczeniu) około 30 złotych. Obecnie w Ithrze odbywa się wystawa poświęcona historii wielbłądów w Arabii Saudyjskiej. Została zorganizowana z okazji trwającego właśnie roku wielbłąda, o którego obchodach w Polsce również pisaliśmy na naszych łamach. (Wielbłądy na Plaży Wilanów).
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ: Qiddiya bliska ukończenia
Zdjęcie tytułowe: Snøhetta
