Arabia Saudyjska, kraj znany z bogatej tradycji i kultury głęboko zakorzenionej w islamie, przechodzi rewolucyjne zmiany społeczne, gospodarcze i kulturowe. Jednym z najbardziej zauważalnych aspektów tych przemian jest rola kobiet w społeczeństwie. Jeszcze kilka dekad temu sytuacja kobiet w Arabii Saudyjskiej była znacząco ograniczona przez surowe normy społeczne i prawo oparte na restrykcyjnej interpretacji szariatu. Dziś obserwujemy znaczące zmiany, które przynoszą nadzieję na bardziej inkluzywne i zróżnicowane społeczeństwo.
Kobiety w Arabii Saudyjskiej przez wiele lat były postrzegane przez pryzmat tradycyjnych ról domowych. Szariat, będący podstawą prawa w kraju, nakładał liczne restrykcje na życie publiczne i prywatne kobiet. Obejmowało to zakaz prowadzenia pojazdów, ograniczenia w zakresie edukacji i pracy oraz obowiązek uzyskania zgody męskiego opiekuna (mahram) na wiele codziennych czynności.
Jednym z symbolicznych przykładów tych ograniczeń była obowiązująca przez dekady zasłona twarzy (niqab) i ubiór (abaya), które stały się symbolem kobiet saudyjskich. Mimo iż wiele kobiet akceptowało te normy jako część swojej tożsamości kulturowej i religijnej, ruchy na rzecz reform zaczęły zyskiwać na sile w miarę rosnącej globalizacji i wpływu zewnętrznych kultur.
Pierwsze zmiany zaczęły się pojawiać w latach 90. XX wieku, kiedy to kobiety zaczęły coraz częściej brać udział w życiu zawodowym i edukacyjnym. W 1990 roku grupa odważnych kobiet zorganizowała protest, w którym publicznie prowadziły samochody, co było nielegalne w tamtym czasie. Choć spotkały się one z surowymi represjami, wydarzenie to stało się katalizatorem dla przyszłych działań na rzecz praw kobiet.
W 2001 roku po raz pierwszy w historii Arabii Saudyjskiej kobiety mogły uzyskać dowód osobisty bez zgody mężczyzny, co było znaczącym krokiem w kierunku zwiększenia ich niezależności. W 2005 roku król Abdullah ogłosił, że kobiety będą mogły pracować w sklepach sprzedających odzież damską, co było kolejnym krokiem w kierunku większej integracji kobiet w rynku pracy.
Prawdziwy przełom nastąpił wraz z objęciem tronu przez króla Salmana w 2015 roku i wprowadzeniem przez jego syna, księcia Mohammeda bin Salmana, ambitnego programu reform znanego jako „Vision 2030”. Ten plan modernizacji kraju obejmuje szeroko zakrojone zmiany społeczne i gospodarcze, w tym istotne reformy dotyczące praw kobiet.
Jednym z najbardziej symbolicznym wydarzeń było zniesienie zakazu prowadzenia samochodów przez kobiety w 2018 roku. Decyzja ta była nie tylko symbolem zmiany, ale również praktycznym krokiem umożliwiającym kobietom większą mobilność i niezależność, co z kolei otworzyło przed nimi nowe możliwości zatrudnienia.
W ramach „Wizji 2030” wprowadzono również szereg innych reform. Kobiety mogą teraz uczestniczyć w wydarzeniach sportowych jako widzowie, pracować w różnych sektorach gospodarki, w tym w sektorze turystycznym i rozrywkowym, oraz podróżować za granicę bez zgody męskiego opiekuna. Również dostęp do edukacji został znacznie rozszerzony, co przyczyniło się do rosnącej liczby kobiet na wyższych uczelniach.
Pomimo znaczących postępów, droga do pełnej równości płci w Arabii Saudyjskiej jest wciąż długa i pełna wyzwań. Wiele tradycyjnych i konserwatywnych grup społecznych opiera się zmianom, obawiając się erozji wartości kulturowych i religijnych. Wciąż istnieją liczne ograniczenia prawne i społeczne, które utrudniają kobietom pełne uczestnictwo w życiu publicznym.
Na przykład, system opiekuńczy (wilaya) nadal obowiązuje, choć w zredukowanej formie, co oznacza, że kobiety w wielu aspektach życia są wciąż zależne od męskiego opiekuna. W praktyce oznacza to, że mężczyźni mają kontrolę nad ważnymi decyzjami dotyczącymi życia kobiet, co ogranicza ich wolność i autonomię.
Mimo tych wyzwań, perspektywy na przyszłość są obiecujące. Rosnąca liczba wykształconych kobiet oraz ich zaangażowanie w różne sektory gospodarki i życia publicznego przyczyniają się do stopniowego przełamywania barier. Młode pokolenie Saudyjczyków, bardziej otwarte na zmiany i świadome globalnych trendów, stanowi siłę napędową dla dalszych reform.
Ważnym czynnikiem wpływającym na przyszłość kobiet w Arabii Saudyjskiej jest również międzynarodowa presja. Organizacje praw człowieka, międzynarodowe instytucje oraz globalne media stale monitorują sytuację w kraju, co wywiera dodatkową presję na rząd, aby kontynuował reformy.
Zmiany w roli kobiet w społeczeństwie saudyjskim są świadectwem dynamicznych procesów transformacyjnych, które mają miejsce w jednym z najbardziej konserwatywnych krajów świata. Choć wiele zostało już osiągnięte, przed kobietami w Arabii Saudyjskiej wciąż stoi wiele wyzwań. Proces reform wymaga nie tylko zmian prawnych, ale również głębokiej transformacji społecznej, której podstawą musi być dialog i edukacja.
Optymizm, który towarzyszy obecnym zmianom, daje nadzieję na przyszłość, w której kobiety będą mogły w pełni realizować swoje możliwości i marzenia, przyczyniając się do budowy nowoczesnego, zrównoważonego i sprawiedliwego społeczeństwa. Arabia Saudyjska stoi na progu nowej ery, a rola kobiet w tym procesie jest nie do przecenienia.
Fot. Kilarov Zaneit
