Pierwszy dwustronny projekt z Saudyjczykami w tym obszarze zrealizowaliśmy w 2002 podczas mojej misji w Rijadzie, korzystając z 70. rocznicy oficjalnej wizyty w Warszawie księcia/króla Fajsala ibn Abd al-Aziza. Odwiedziny miały miejsce w 1932 roku – wkrótce po uznaniu Królestwa przez Polskę, która uczyniła to jako dziewiąty kraj świata. Wydarzenie to traktowane jest jako ustanowienie stosunków dyplomatycznych, odnowionych w 1995 roku.
W roku 2002, wkrótce po ustanowieniu Ambasady RP, w Centrum Króla Fajsala odbyła się pod patronatem saudyjskiego ministra spraw zagranicznych konferencja naukowa poświęcona analizie dwustronnych relacji. W obecności kierownika MSZ KAS, naukowców i dziennikarzy, pełnego składu ambasadorów oraz referentów – polskich i saudyjskich profesorów: Jerzego Zdanowskiego, Janusza Daneckiego, Saleha al-Khathlana i Abderrahmana al-Shubeili. Na żywo transmitowana przez główny kanał saudyjskiej telewizji i nagłośniona przez inne media. A jako że najlepsza współpraca oparta jest na wzajemności – podobne wydarzenie w Warszawie zorganizował ambasador Osama bin Ahmad al-Sanusi. Wspominam o tym z dwóch względów. Otóż obecny ambasador Królestwa w Polsce, Saad al-Saleh przekazał mi elektroniczny zapis wspomnianej konferencji (vide link), z moim wystąpieniem po arabsku. Wcale nie zdezaktualizowanym. A po drugie, nastąpiło to z okazji podróży do Rijadu delegacji Centrum Stosunków Międzynarodowych, kierowanego przez prezes dr Małgorzatę Bonikowską. Wydarzenie to było pierwszym tego rodzaju od lat i na zaproszenie właśnie Centrum Króla Fajsala.
Centrum ma dwa filary – Ośrodek analityczno-badawczy i Instytut Dyplomatyczny ukierunkowany głównie na szkolenia. Byliśmy pod wrażeniem skali działania i możliwości tej instytucji, a także kompetencji dyrektora – dr. Mansoura AlMarzoqi i jego współpracowników, z którymi przez kilka godzin wymienialiśmy poglądy na kwestie międzynarodowe i bilateralne. Zapewne taka struktura analityczno-szkoleniowa przydałoby się również naszemu resortowi spraw zagranicznych.
Długo rozmawialiśmy również w dwóch silnych prywatnych ośrodkach analitycznych – Centrum Badań Problemów Zatoki oraz Międzynarodowym Instytucie Badań Irańskich (RASANAH). Dysponujących dużymi zespołami analityków (również zagranicznych, choć nie z Polski), mających przyzwoite krajowe finansowanie (w tym z zamówień biznesu), wydających liczne publikacje, analizy i raporty. Posiadających instytucjonalne powiązania z zachodnimi ośrodkami badawczymi. W RASANAH jednym z naszych rozmówców był główny analityk Instytutu, wspomniany wcześniej prof. al-Khathlan.
Przez wiele lat saudyjskie ośrodki analityczne nie były przedmiotem większego zainteresowania ze strony polskiej. Potrzebę zmiany podejścia wyczuło Centrum Stosunków Międzynarodowych. Wynika ona zarówno ze znaczenia Królestwa jako istotnego gwaranta bezpieczeństwa energetycznego Polski (kupujemy tam połowę importowanej ropy), jak i potrzeby zmniejszenia deficytu handlowego poprzez ekspansję eksportową oraz nowej sytuacji geopolitycznej.
Rosyjska agresja na Ukrainę sprawiła, że Europa stanęła w obliczu dwóch wzajemnie powiązanych ognisk napięć zagrażających jej fundamentalnym interesom. Arabia Saudyjska, aspirująca do pozycji regionalnego mocarstwa i budująca swą pozycję w wielobiegunowym świecie jest tu cennym partnerem, choć potrzeba budowy kontaktów dotyczy też Kataru, ZEA czy Omanu. Wszyscy rozmówcy zwracali uwagę na tradycje tożsamościowe, aspiracje i podmiotowość interesów monarchii. Również w odniesieniu do tak zasadniczych spraw jak odnowiony pakt bezpieczeństwa i porozumienie nuklearne ze Stanami Zjednoczonymi, a także normalizacja stosunków z Izraelem. Jak podkreślano, w obu przypadkach to partnerom powinno bardziej zależeć na finalizacji ustaleń uwzględniających saudyjskie interesy, ale dających wszystkim stronom wymierne korzyści. Ponadto opartych na czytelnych zasadach, do których należy ustanowienie państwowości palestyńskiej.
Centrum Stosunków Międzynarodowych wkrótce planuje opublikowanie wyników analiz dotyczących Arabii Saudyjskiej z uwzględnieniem spostrzeżeń odnotowanych podczas wizyty.
Wykonany został ważny krok ku dalszej współpracy, uzupełniającej inne dziedziny rozwijających się relacji. A usuwaniu wciąż silnych stereotypów i uprzedzeń, jak również racjonalizacji współpracy, będzie służyło też uruchomienie przez PLL LOT bezpośredniego połączenia z Rijadem.
I jeszcze jedna ważna informacja: wszystko wskazuje na to, że jeszcze trochę i w saudyjskim królestwie stopniowo temperatura zacznie spadać.
Krzysztof Płomiński*
* Krzysztof Andrzej Płomiński – polski dyplomata, urzędnik państwowy, politolog. Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Iraku (1990–1996) i pierwszy polski ambasador w Arabii Saudyjskiej (1999–2003). Dyrektor Departamentu Afryki i Bliskiego Wschodu w MSZ oraz urzędnik placówek dyplomatycznych w Libii i Jordanii. Ekspert Centrum Stosunków Międzynarodowych. Doradca dyplomatyczny Krajowej Izby Gospodarczej.
Fot. z archiwum autora © Future Arabia
