„W Zjednoczonych Emiratach Arabskich wartość kobiety jest tak wielka jak wartość tysiąca mężczyzn”. Słowa te, przywoływane nie tylko w kontekście obchodów dorocznego Dnia Kobiet Emirackich (Emirati Women’s Day), wypowiedział charyzmatyczny lider świata arabskiego, J.W. szejk Mohammad bin Rashid Al-Maktoum, pełniący od dwóch dekad kluczowe funkcje w strukturze władz federacji, jako władca Dubaju, wiceprezydent i premier ZEA, w uznaniu dla roli kobiet w procesie dynamicznych przemian cywilizacyjnych od czasu proklamowania federacji w 1972 r. ZEA stały się bowiem, w ciągu zaledwie pięciu dekad, inspiracją dla regionu i świata, uznanym centrum handlowym, turystycznym, finansowym i technologicznym. Utrzymują markę „najbardziej pożądanego miejsca do zamieszkania” z racji bezpieczeństwa, rozkwitu gospodarczego, łatwości prowadzenia biznesu oraz standardów życia dla społeczności z ponad 200 narodowości. Dodałabym też serdeczność i gościnność jako cenione wartości w kulturze arabskiej i muzułmańskiej oraz otwartość na świat i ludzi.
Powiada się, że ta deklaracja szejka Mohammada bin Rashida ma wydźwięk poetycki i metaforyczny, gdyż jest on uznanym miłośnikiem i twórcą poezji beduińskiej „nabati”, która jest naturalną formą ekspresji mieszkańców Półwyspu Arabskiego. W rzeczywistości jednak potwierdza ona zaangażowanie na rzecz upodmiotowienia kobiet ze strony najwyższych władz, kierujących się przekonaniem, że „wzmacnianie statusu kobiet wzmacnia całe społeczeństwo, a inwestowanie w ich potencjał daje zdwojoną siłę napędową do rozwoju kraju”.
Dzień Kobiet Emirackich jest ogólnoświatowym fenomenem. Został ustanowiony w 2015 r. przez J.W. szejkinię Fatimę bint Mubarak Al-Ketbi, wdowę po założycielu federacji i pierwszym prezydencie ZEA, szejku Zayedzie bin Sultan Al-Nahyan. Szejkini Fatima bin Mubarak nosi tytuł „Matki Narodu” i przewodniczy powołanym z jej inicjatywy organizacjom kobiecym, jak Powszechny Związek Kobiet (General Women’s Union), Najwyższa Rada ds. Macierzyństwa i Dzieciństwa (Supreme Council for Motherhood and Childhood) i Fundacja Rozwoju Rodziny (Family Development Foundation). Szejkini Fatima, pełniąca funkcje Pierwszej Damy, „emiracka matrona” i „matka szejków” (jej sześciu synów pełni najważniejsze funkcje państwowe i w emiracie Abu Zabi) jest nazywana „matką emancypacji kobiet”, w uznaniu dla osobistych, pionierskich działań.
Cieszę się, że miałam zaszczyt poznać tę wybitną postać, bywając na zaproszenie Jej Wysokości jako chargé d’affaires a.i. RP na uroczystościach z udziałem członkiń rządu, parlamentu i rodziny królewskiej w Pałacu Nadmorskim (Qasr Al-Bahar). Dzieliłam się tymi zaproszeniami z wyjątkowymi kobietami — Iwoną Taidą Drózd, dziennikarką, rezydentką w Abu Zabi od 1992 r. i Wiktorią Kamińską, absolwentką arabistyki i islamistyki, moją praktykantką w Ambasadzie RP w Abu Zabi w 2015 r.
Dzień Kobiet Emirackich świętowany 28 sierpnia upamiętnia powołanie Powszechnego Związku Kobiet w 1975 r. W 2025 r. ogłoszonym przez prezydenta ZEA szejka Mohammada bin Zayeda Al-Nahyana „Rokiem Wspólnoty”, obchodzony jest jubileusz 50-lecia Powszechnego Związku Kobiet. Każdy Dzień Kobiet Emirackich ma inne motto, adekwatne do okoliczności i lokalnych kanonów kulturowych. W 2025 r. jest nim „Ramię w ramię”, akcentujące solidarność i współpracę. Podkreśla się, że świętowany po raz dziesiąty Dzień Kobiet Emirackich jest nie tylko okazją do celebrowania sukcesów emirackich kobiet, ale i czasem refleksji, bowiem w ZEA decyzje o konieczności odpowiednich reform są podejmowane niezwłocznie. Powszechny Związek Kobiet, we współpracy z powołanym w 2015 r. organem federalnym Radą ds. Równości Płci ZEA (UAE Gender Balance Council) odegrał kluczową rolę w procesie przemian. W rezultacie czego ZEA poczyniły oczekiwany postęp, zajmując siódme miejsce na świecie i pierwsze w regionie w Rankingu Nierówności Płci 2024 Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Strategia ds. równości płci w ZEA na lata 2022–26 (UAE Gender Balance Strategy 2022–26) została przyjęta z wizją wypracowania „modelu do naśladowania w wymiarze globalnym w kontekście udziału kobiet w każdej dziedzinie życia”.
ZEA zajmują 30. miejsce w rankingu Global Gender Gap World Economic Forum jedyny kraj w regionie MENA, czyli Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki — 30 procent kobiet zajmuje stanowiska kierownicze i rządowe, połowa kobiet zasiada w Federalnej Radzie Narodowej, czyli emirackim parlamencie. Kobiety stanowią ponad 40 procent służby zagranicznej, a Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej mianowało już ponad 10 przedstawicielek płci pięknej ambasadorami i konsulami generalnymi. Zgodnie z rankingiem Arab Business Women magazynu “Forbes”, ponad jedna dziesiąta właścicielek prywatnych przedsiębiorstw prowadzi przedsięwzięcia o wartości ponad 13,5 mld USD. Ich działalność wspiera 15 procent kobiet w zarządach oraz w kobiecych radach Izb Handlu i Przemysłu, zrzeszonych w Federacji Emirackich Izb Handlu i Przemysłu.
Kobiety emirackie pełniły bezprecedensowe role w sferach politycznych, gospodarczych i społecznych w skali regionalnej. Szejkini Lubnie bint Khalid Al-Qassimi, siostrzenicy władcy emiratu Szardża szejka dr Sultana bin Muhammeda Al-Qasimiego, powierzono pierwszą funkcję ministerialną w historii ZEA. W latach 2000-2004 kierowała ona resortem gospodarki i planowania, a w latach 2004–2016 resortem handlu zagranicznego. Szejkini Lubna przez lata zajmowała pierwsze miejsce na liście stu najbardziej wpływowych kobiet arabskich wg “Arabian Business Magazine” oraz pozycję jednej z najwyżej postawionych kobiet na świecie wg magazynu “Forbes”. Spotkanie z tą postacią musiało więc znaleźć się w agendzie wiceminister spraw zagranicznych ds. globalnej polityki ekonomicznej, promocji i kultury, Beaty Stelmach, w ramach misji inwestycyjnej i gospodarczej do ZEA w 2011 r., jak również wiceminister spraw zagranicznych ds. współpracy rozwojowej, oraz polityki afrykańskiej i bliskowschodniej, dr Joanny Wroneckiej, która złożyła wizytę w ZEA w związku z udziałem w DIHAD 2016 (Dubai International Humanitarian and Aid Development Conference). Zaszczytem było dla mnie organizowanie tych wizyt. Obie panie minister miały na uwadze, że ZEA stały się dla Polski strategicznie ważnym partnerem współpracy. Obecnie łączy nas najwyższy poziom dwustronnych relacji — państwowych i rządowych oraz wysoka dynamika wizyt. Oznacza to zarazem życzliwe postrzeganie Polski i Polaków, jako że pozycja RP oraz „marki Polska” w ZEA nadal się ugruntowuje, a dla wzajemnych inicjatyw gospodarczych i handlowych oznacza cenne wsparcie polityczne ze strony władz oraz podległych im instytucji.
Bezprecedensowym wydarzeniem dla ZEA była nominacja dr Amal Al-Qubaisi jako pierwszej kobiety-przewodniczącej Federalnej Rady Narodowej 16. kadencji (2015-2019). Dr Amal zapracowała na swój sukces jako „kobieta utalentowana w wielu dziedzinach”, która w czasie kariery „zbiła szklany sufit wiele razy”, a „swoją konsekwencją wyznaczyła dalszą drogę kobietom emirackim i arabskim”. Dr Amal zawsze wierzyła w słuszność strategii emirackich władz („dzięki wsparciu naszych władz emiracka kobieta jest w stanie osiągnąć sukces w każdej dziedzinie”). Przyznała też, że kobiety emirackie mogą być wzorem dla kobiet arabskich, a swoją nominację odebrała jako „ogromne osiągnięcie dla kobiet arabskich w tak krótkim czasie, tym bardziej że kobietom w Ameryce i Europie walka o prawa wyborcze zajęła 100 lat”. Miałam zaszczyt złożyć wizytę dr Amal Al-Qubaisi w siedzibie FRN z okazji wystosowania listów gratulacyjnych przez Marszałków Sejmu i Senatu RP. Nasza ponadgodzinna rozmowa na temat relacji dwustronnych oraz roli kobiet w tym kontekście, zapisała się w mojej pamięci jako jedno z ważniejszych wydarzeń w czasie pełnienia przeze mnie funkcji szefowej misji.
Warto wspomnieć, że w latach 2021–24 funkcję ambasadora ZEA w Polsce pełniła kobieta, dr Eman Al-Salami, a emiracka placówka w Warszawie była przyjaznym miejscem pracy dla wielu kobiet-dyplomatek. Możliwości współpracy między środowiskami kobiet stwarzają również wizyty wpływowych emirackich kobiet w Polsce. Przywołam jedną z nich. W ramach Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach w 2024 r. w składzie ponad 50-osobowej delegacji reprezentującej emirat Abu Zabi znalazła się także J.E. Alia bint Abdulla Al-Mazrui, ikona przedsiębiorczości z doświadczeniem w sektorze prywatnym i rządowym, córka przewodniczącego Izby Handlu i Przemysłu Abu Zabi oraz Federacji Emirackich Izb Handlu i Przemysłu. Po powrocie do ZEA powierzono jej funkcję minister stanu ds. przedsiębiorczości, co złożyło się na jeszcze większe uznanie ze strony polskich partnerów współpracy, którzy docenili nie tylko jej kompetencje, ale także klasę i elegancję (tak charakterystyczną dla kobiet z regionu).
Aktualnie w ZEA stery przejmuje nowe pokolenie kobiet gotowych na wyzwania na miarę XXI wieku, gdyż ambitna wizja emirackich władz uwzględnia plan rozwoju kraju na kolejne dziesięciolecia (UAE Centennial Plan 2071), plany podboju Marsa (Emirates Mars Mission, UAE Mars 2117 Project) oraz globalne centrum rozwoju sztucznej inteligencji (Stargate UAE, Aion Sentia, MBZUAI). Realizacja nowej agendy jest przewidziana w Narodowym Planie ds. Emancypacji Kobiet Emirackich 2023–2031 (National Policy for Empowerment of Emirati Women 2023–2031). J.W. szejk Mohammad bin Rashid wierzy w kompetencje członkiń swojego rządu: Reem bint Ebrahim Al-Hashimy (minister stanu ds. współpracy międzynarodowej, b. dyrektor zarządzająca EXPO 2020), Shammy bint Sohail Al-Mazrui (minister ds. rozwoju społecznego), Sary bint Yousef Al-Amiri (minister edukacji), dr Amny bint Abdullah Al-Dahak al-Shamsi (minister ds. zmian klimatu i środowiska), Sany bint Mohamed Suhail (minister rodziny), Maryam bint Ahmed Al-Hammadi (minister stanu i SG Rady Ministrów). Warto przywołać także rolę Ohood Al-Roumi jako szefowej resortu szczęścia i dobrobytu w latach 2016–2017, które przekształciło się w resort tolerancji i współistnienia.
Emirackie kobiety, mając wsparcie najwyższych władz, zdefiniowane w dokumentach strategicznych, nie wahają się sięgać gwiazd (to w ZEA ugruntowało się hasło „sky is not the limit”). Min. Sarah bint Yousef Al-Amiri jest także liderką w emirackim programie kosmicznym, przewodniczącą Agencji Kosmicznej ZEA i Rady Naukowców ZEA, a Nora Al-Matrooshi ma szansę zostać pierwszą emiracką astronautką. Marzy o tym także Alia Mansouri, która przygotowała eksperymenty genetyczne w przestrzeni kosmicznej, pomyślnie przeprowadzone podczas misji SpaceX CRS12 w 2017 r.; jest ona jedną z „Futureneers”, czyli grupy młodych Emiratczyków, których zadaniem jest opracowanie „idei dla kraju na kolejne 50 lat”. Mariam Al-Mansouri jest pierwszą pilotką myśliwca w Siłach Powietrznych ZEA (lata na F-16 Fighitng Falcon), a kapitan Salma Al-Baloushi została pierwszym oficerem Etihad Airways (pilotowała airbusy A320 i A380). Mamy nadzieję, że na jej trasie znajdzie się również Warszawa, jako że narodowy przewoźnik z emiratu Abu Zabi zainaugurował bezpośrednie połączenia lotnicze w czerwcu 2025 r., dołączając do Emirates Airline oraz wielu innych.
Korzystając z okazji, pragnę złożyć w tym wyjątkowym dniu, najlepsze życzenia wspaniałym kobietom emirackim, nie tylko tym znanym mi osobiście, ale i świętującym razem z nimi wszystkim kobietom w ZEA, jak bowiem zauważyła dr Mariam Al-Mattar, jedna z bardziej prominentnych kobiet w kraju i przewodnicząca Stowarzyszenia ds. Schorzeń Genetycznych (UAE Genetic Disease Association) „mój kraj darzy szacunkiem wszystkie kobiety, niezależnie od narodowości i kultury”.
Klaudia Lach*
*Klaudia Lach – dyplomatka z ponad 25-letnim stażem w MSZ, arabistka i islamistka, ekspertka ds. Bliskiego Wschodu i Zatoki Perskiej. Konsul RP w Kuwejcie (2002–2004) i szefowa Wydziału Polityczno-Ekonomiczno-Konsularnego Ambasady RP w ZEA (2014–2017), kierowała placówką w Abu Zabi jako chargé d’affaires a.i. RP – jako pierwsza kobieta na tych stanowiskach w regionie GCC. Zaangażowana w dialog międzykulturowy, mentorka w inicjatywach na rzecz kobiet, w tym w dyplomacji.
© Future Arabia
Zdjęcia: archiwum Klaudii Lach
